«Εν ονόματι του Θεού και λαού κηρύττω την ένωσιν μετά της μητρός Ελλάδος και την ανυπακοήν και ανυποταξίαν εις τους ανόμους νόμους του ανηθίκου, φαύλου, και επονειδίστου καθεστώτος, όπερ καλείται Αγγλικόν καθεστώς.»
Νικόδημος Μυλωνάς.
Οι μαχητικές αντιστάσεις των Βαρωσιωτών.
Η εξέγερση των Οκτωβριανών του 1931 ήταν μια αυθόρμητη, επαναστατική, μαζική αντίσταση του λαού στην κοινωνική αδικία και την πολιτική τυραννία της βρετανικής αποικιοκρατίας. Απροετοίμαστη, ανοργάνωτη. Ήταν μια καθαρά λαϊκή υπόθεση. Μια παλληκαριά του ανώνυμου πλήθους. Η λεβεντιά μιας τρικυμισμένης λαοθάλασσας με δική της βούληση. Δική της συνείδηση. Δική της ανεπηρέαστη απόφαση επιλογής μορφών δράσης που εκδηλώθηκε Σάββατο βράδυ, 17 Οκτωβρίου 1931, με πρωτοστάτη το Μητροπολίτη Κιτίου Νικόδημο Μυλωνά, επεκτάθηκε στη Λεμεσό και τη Λευκωσία και την 21η Οκτωβρίου με την πυρπόληση του κυβερνείου και ακολούθως στις άλλες πόλεις με προσφορά ζωής στους βωμούς της λευτεριάς. Ο απολογισμός της εξέγερσης ήταν 18 νεκροί και θάνατοι από βασανισμούς, ανυπολόγιστοι τραυματισμοί, 2.952 συλλήψεις, 2.679 καταδίκες. Το 1932 υπήρχαν ακόμη 870 εγκάθειρκτοι. Πρόστιμα 34.345 λιρών, φορολογία των εκκλησιαστικών περιουσιών, περιορισμοί, εκτοπισμοί όπως του Αρχιεπισκοπικού επιτηρητή Λεοντίου, εξορίες στην Αγγλία και την Ελλάδα (Βλπ. «Η Εξέγερση του Οκτώβρη 1931) και εκείθεν στη Σοβιετική Ένωση και την Παλαιστίνη, απαγόρευση κωδωνοκρουσιών, Ελληνικών σημαιών και εθνικών εκδηλώσεων, λογοκρισία εφημερίδων και επιστολών, παραγκωνισμός της Ελληνικής παιδείας, διαστρέβλωση της ιστορίας, συνέχιση της απόπειρας δημιουργίας Κυπριακής συνείδησης, ολόπλευρες καταπιέσεις από τον προσωρινό κυβερνήτη Henniken Heaton που αντικαθιστούσε τον Ρόναλντ Στορς και επιβολή της παλμεροκρατίας από το νέο κυβερνήτη Herbert Richmond Palmer από 21.12.1933-1939.
Τα Οκτωβριανά του 1931 δεν ήταν η πρώτη απολυτρωτική εξέγερση του Λαού. Οι εξεγέρσεις άρχισαν από τα χρόνια των Άγγλων του «σταυροφόρου» Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου και των Ναϊτών και εν συνεχεία της φραγκοκρατίας (1191, 1359, 1427, 1546, 1565 – βλπ. Γιάννη Σπανού, «Κύπρος 800 Χρόνια Αντιστάσεων, Οι Κύπριοι Εθελοντές στους Εθνικούς Αγώνες, Οι Κύπριοι στην Επανάσταση του 1821», Ιωνικές Εκδόσεις, Λευκωσία 2008, σελ.13 κ.εξ.). Αλλεπάλληλες εξεγέρσεις και κατά την τουρκοκρατία (1578, 1600, 1608, 1764,1798,1821, 1833). Κατά την αγγλοκρατία επισημαίνονται 34 διεκδικήσεις ένωσης με την Ελλάδα με ενδεικτικές αναφορές στις εφημερίδες Νέον Κίτιον, Αλήθεια, Νέον Έθνος, Σάλπιγξ, Κυπριακή Επιθεώρηση, Κυπριακός Φύλαξ, Ένωσις, Ηχώ της Κύπρου, Κήρυξ, Αιών, Πατρίς, Ελευθερία, Λαϊκή κ.ά. ( Βλπ. προαναφερόμενο έργο).
ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ των Οκτωβριανών: Ονούφριος Κληρίδης, Γεώργιος Δαλίτης, Κώστας Μίχαλος, Κυριάκος Ματθαίου, Ανδρόνικος Χρίστου, Ιωάννης Παπαϊωσήφ, Χαράλαμπος Φιλής, Παναγιώτης Δημητρίου, Ιωάννης Κωνσταντινίδης, Γεώργιος Μούσκος, Μαρία Ττόουλου Ζωδιάτη, Σάββας Χατζηλοϊζή Αρμένη, Ιωάννης Σαλούμης, κυριάκος Παπαδόπουλος, Σάββας Μασούρης, Μιχαήλ Ιωάννου Τριφούκης, Λοϊζος Λοϊζίδης. Από τα βασανιστήρια και τις κακουχίες πέθαναν κι άλλοι, όπως ο αμαξηλάτης Πομπός από το Βαρώσι που έχασε το ένα χέρι. (Βλπ. Βίας Λειβαδάς- Γιάννης Σπανός- Πέτρος Παπαπολυβίου: «Η εξέγερση του Οκτώβρη 1931 ( τα Οκτωβριανά).