“Η γαλάζια σου μορφή με τυραννά…
γυρεύω μια σταγόνρα λευτεριάς στα βήματά σου / και ‘συ μ’ αρνήθης για τα συμφέροντά σου” [Ποίημα του Ιάκωβου Κουμή]
“(…)Είναι τόσα που πρέπει να μάθει ο νέος που πρωτοέρχεται στην Αθήνα για να σπουδάσει νομικά εν τω Καποδιστριακώ Πανεπιστημίω. (…) Είναι τόσα, τόσα πολλά… Εγώ πού να προλάβω… Πού να προλάβω εγώ ο Ιάκωβος Κουμής από την Αμμόχωστο της Κύπρου… Πού να προλάβω μ’ ένα μήνα όλο κι όλο στην Αθήνα… Πού να προλάβω… / Εδώ τσακίζουν χέρια για ένα όνειρο, μνουχίζουν για ένα φυλλάδιο, σπάζουν δόντια για ένα τραγούδι, εδώ σκοτώνουν για ένα χαμόγελο…” [Από το χρονογράφημα “Ιάκωβος Κουμής” στην εφ. Νέα, 7 Νοεμβρίου 1980]
Σαν σήμερα (16 Νοεμβρίου 1980) σε πορεία μνήμης για το πολυτεχνείο και με αφορμή την επανένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, ο Ιάκωβος Κουμής ξυλοφορτώνεται από τις δυνάμεις καταστολής και μια βδομάδα αργότερα (23 Νοεμβρίου) ξεψυχά στο Λαϊκό Νοσοκομείο. Η σύζυγός του Μαρία Κουμή δηλώνει: “Ο Ιάκωβος πήγε στην πορεία, μόνο για να δει. Το μόνο πράγμα που υποστήριζε πολιτικά ήταν η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Δεν καταλαβαίνω γιατί συνέβη αυτό στον άντρα μου…“
“Ένα δάκρυ κύλησε κι έπεσε πάνω στη λυωμένη καγκελλόπορτα. Ήταν ένα δάκρυ για σας; Ένα δάκρυ για την Αμμόχωστο και την Κερύνεια; Ένα δάκρυ για τη μοίρα της Ρωμιοσύνης; Δεν ξέρω. Ίσως ήταν ένα δάκρυ για όλους τους αδικημένους της γης, για όλους τους αγωνιζόμενους της γης.” [Από την εφ. Τα Νέα, 25 Νοεμβρίου 1980 με τίτλο “Ιάκωβος Κουμής”].
Παραθέτουμε παλαιότερο άρθρο από τη Νοητική Αντίσταση
Ιάκωβος Κουμής: μυσταγωγία Ελευθερίας και Δημοκρατίας
Ο Ιάκωβος Κουμής γεννήθηκε στην Σωτήρα Αμμοχώστου, στις 17 Οκτωβρίου 1956. Παιδί φτωχής αγροτικής οικογένειας, ιδιαίτερα εργατικό και ανήσυχο, είναι ήδη 18 χρονών όταν η τουρκική εισβολή σκοτώνει τα όνειρα του νέου εφήβου, για ελεύθερη και δίκαιη κοινωνία.
Παίρνει μέρος σε αντικατοχικές κινητοποιήσεις και συμμετέχει ενεργά στην «Επιτροπή Αυτοδιάθεσης Κύπρου», μια δραστήρια και κομματικά ανέντακτη πολιτική πρωτοβουλία.
Το 1978 παντρεύεται την αγαπημένη του Μαρία Καίκκη, επίσης από την Σωτήρα. Οι πολιτικές του ανησυχίες τον οδηγούν στις Πολιτικές Επιστήμες και το 1980 εγγράφεται στο Πολιτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον Σεπτέμβριο του 1980, το νιόπαντρο ζευγάρι εγκαθίσταται στην Αθήνα και ο Ιάκωβος συμμετέχει ενεργά στις αντιϊμπεριαλιστικές κινητοποιήσεις. Είναι μόλις 6 χρόνια από την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο και η τότε Ελληνική Κυβέρνηση του Γεώργιου Ράλλη, προκαλεί πολιτική κρίση, με την απόφασή της να επανεντάξει την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ. Η χώρα συγκλονίζεται από συνεχείς μαζικές κινητοποιήσεις και συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής.
Στις 16 Νοεμβρίου, ημέρα Κυριακή, παραμονή της Επετείου της Λαϊκής Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, η Αθήνα δονείται από την μεγάλη αντινατοϊκή Πορεία προς την Αμερικανική Πρεσβεία, με κύρια συνθήματα εναντίον της επανένταξης της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και κατά της Τουρκικής κατοχής της Κύπρου. Ο Ιάκωβος Κουμής συμμετέχει στην πορεία με τους συντρόφους του της «Επιτροπής Αυτοδιάθεσης Κύπρου». Στην Πλατεία Συντάγματος γίνεται θύμα άγριας επίθεσης των ΜΑΤ, η οποία τον αφήνει επί τόπου βαρειά τραυματισμένο. Τα όργανα της ΜΑΤ, λίγα λεπτά αργότερα, αφήνουν επί τόπου νεκρή την εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου.
Ο Ιάκωβος μεταφέρεται στο Λαϊκό Νοσοκομείο και το βράδυ της Κυριακής είναι ήδη κλινικά νεκρός. Την Κυριακή 23 Νοεμβρίου αφήνει την τελευταία του πνοή στο Λαϊκό. Την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου, η σωρός του μεταφέρεται στην γενέτειρά του, τη Σωτήρα, για λαϊκό προσκύνημα. Την Παρασκευή το πρωί 28 Νοεμβρίου, κηδεύεται. Την ίδια ώρα, μέσα σε μια φορτισμένη ατμόσφαιρα, τελείται τρισάγιο στον Ιερό Ναό Φανερωμένης στη Λευκωσία και αμέσως μετά πραγματοποιείται πορεία διαμαρτυρίας προς την Ελληνική Πρεσβεία της Λευκωσίας.
Ο Ιάκωβος Κουμής, κατά το σύντομο πέρασμά του από το λαϊκό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, μάς έχει αφήσει σαν παρακαταθήκη δύο πράγματα: το αγωνιστικό ήθος μιας αθώας νεότητας και αξιόλογα γραπτά ψυχής από τα προσωπικά του τετράδια. Από τα ημερολόγια αυτά, μια ανθολόγηση έκανε ο Λουκάς Αξελός στο τεύχος 5 του περιοδικού ‘Τετράδια Πολιτικού Διαλόγου Έρευνας και Κριτικής’, τον Ιούλιο του 1982.
Τα κείμενά του είναι δύο ειδών: ημερολόγιο και ποιήματα. Και τα μεν και τα δε χαρακτηρίζει μια εδραία πνευματική κατεύθυνση, της οποίας η απελευθερωτική ιδεολογία, κοινωνική και εθνική, αποτελεί την πηγή. Έκπληξη προκαλεί το γεγονός, πως ο έντονος προσωπικός του λυρισμός παραμένει πάντα κριτικός και πολιτικός.
Ο πρόωρος χαμός του ενέπνευσε ποιητές, τόσο στην Κύπρο όσο και την Ελλάδα, οι οποίοι μας άφησαν εξαίρετους στίχους. Αναφέρουμε τον Λεύκιο Ζαφειρίου, τον Κώστα Μακρίδη, την Αρετή Αθανασίου. Πρέπει, τέλος, να κάνουμε αναφορά στο, εξαιρετικής ευαισθησίας και ευφυούς σύλληψης, πεζό της γυναίκας του Μαρίας με τίτλο: «Σήμερα είμαι εγώ και η Σταματίνα», που δημοσιεύθηκε στην αθηναϊκή ‘Ελευθεροτυπία’ στις 15 Νοεμβρίου 1981. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από ποίημα του Ιάκωβου Κουμή. Το έγραψε στην Αθήνα, στις 22 Οκτωβρίου 1980, ένα μήνα πριν σβύσει:
Η γαλάζια σου μορφή με τυραννά…
Γυρεύω μια σταγόνα λευτεριάς στα βήματά σου
και σύ μ΄αρνήθης για τα συμφέροντά σου…